Sepetinizde ürün bulunmuyor.
elif nas
Şub 15, 2021
ÇOCUKTA ÖZYÖNETİME DERİNLEMESİNE BİR BAKIŞ
Çocukta Özyönetim Becerisi Geliştirme
Her anne babanın çocuğunda görmek istediği en önemli özelliklerden biri herhalde kendi hayatını planlayabilmesidir, kendi sorumluluklarını takip edebilmesidir. Bu bazen bazı çocuklarda kendiliğinden gelişebiliyor, bazen de geliştirmek ve farkındalık kazandırmak için için yetişkin rehberliği gerekebiliyor. İyi haber şu ki, bu meşhur ‘özyönetim’ meselesini her yaşta geliştirebilme şansımız var. Ancak en etkili ve kritik iki dönem erken çocukluk ve erken erişkinlik dönemleri.
Bu özyönetim meselesini kendi kendinin yöneticisi olmak olarak düşünebiliriz. Peki çocuğumuzun (hatta kendimizin) bu beceriyi kazanması için neler yapabiliriz?
Birçok yol var, hangisinin ya da hangilerinin işleyeceğini sabırla, vazgeçmeden, sürece güvenerek ve ancak deneyerek bulabiliriz.
Özyönetim için şu 7 başlık üzerine düşünebiliriz:
ODAKLANMA
Yaptığı işe dikkatini verebiliyor mu? Ne kadar sürdürüyor?
Sıkıcı olsa bile işin sonunu hakkıyla getirebiliyor mu?
İşi yapmasını engelleyecek iç faktörleri bilişsel olarak engelleyebiliyor mu? Dış faktörleri uzaklaştırabiliyor mu?
PLANLAMA
• İş için gerekli olan adımları zihninde düzenleyebiliyor mu?
• Talimat takibi gereken işlerde talimat takibi yapabiliyor mu?
• Talimat takibi gerekmeyen işlerde iş sıralamasını rasyonel şekilde düzenleyebiliyor mu?
İŞ HAFIZASI
Karar verme ve işi sonuçlandırma ile ilgili gereken bilgi ve adımları hafızasında saklayabiliyor mu?
ORGANİZASYON
Gerçekçi planlar yapabiliyor mu?
Planladığını uygulamaya koyabiliyor mu?
BİLİŞSEL ESNEKLİK
Bir planlama yaptıktan sonra değişen koşullara göre zihnini ve davranışını yönetebiliyor mu?
ZAMAN YÖNETİMİ
• İşi makul ya da hedeflenen sürede bitirebiliyor mu?
KENDİNİ KONTROL EDEBİLME:
Anlık psikolojisinde kaybolmak yerine duygularını tanımlayabiliyor mu?
Çözüm odaklı düşünmeyi deneyebiliyot mu?
ODAKLANMA
• Yaptığı işe dikkatini verebiliyor mu? Ne kadar sürdürüyor?
• Sıkıcı olsa bile işin sonunu hakkıyla getirebiliyor mu?
• İşi yapmasını engelleyecek iç faktörleri bilişsel olarak engelleyebiliyor mu? Dış faktörleri uzaklaştırabiliyor mu?
NELER YAPILABİLİR?
• Yazma faaliyeti de odaklanmayı arttıran araçlardan biri. Hem iş planı yapmayı hem de zihninizde uçuşan fikirleri toparlayabilmek ve zihninizi gereksiz kalabalıktan kurtarmaya yarayan bir eylem. Planı, fikri, sorumluluğu, işi, günlük yaşamı, hisleri, hayalleri, rüyaları düzenli olarak yazmak, zihni meşgul eden uçuşan fikirlerin yerini bulmasını ve zihni sakinleştirmeyi sağlayabilir.
• Beyni odaklanmaya alıştırmak için günlük hayat işleri veya hobilerle uğraşmanın da faydası olabilir. Çocuğunuz ile birlikte tamirat yapmak, yemek yapmak, pirinç-mercimek gibi bakliyatları ayıklama işleri yapmak, vida sıkmak, dikiş dikmek, hobi boyamaları yapmak, yaptığı iş üzerinde odaklanma anlarının yakalanmasına yardımcı olabilir. Bu odaklanma deneyimini diğer alanlara transfer ederek odaklanma alışkanlığı geliştirilebilir.
• Günlük yaşamda sevdiği şeyleri yaparkenki sabrını ve dikkatini, sorumluluğu gereği yaptığı şeylere transfer etmek denenebilir. Örneğin odasını dekore etmeyi seviyorsa, çalışma alanını birlikte dekore edebilirsiniz. İlgi alanına giren ufak detayları çalışma alanına katarak bilişsel faaliyetlerini yapacağı alanı ilham verici hale getirebilirsiniz. Bu başlarda oyalasa da çalışma ortamını sevdikçe ve alıştıkça kendi kendine çalışmasını daha ilham verici hale getirebilir. İlhamı yakalayanın odağı netleşir.
Aşağıda ilham veren çalışma ortamlarından bazı örnekler bulabilirsiniz.
↓
PLANLAMA
• İş için gerekli olan adımları zihninde düzenleyebiliyor mu?
• Talimat takibi gereken işlerde talimat takibi yapabiliyor mu?
• Talimat takibi gerekmeyen işlerde iş sıralamasını rasyonel şekilde düzenleyebiliyor mu?
NELER YAPILABİLİR?
• Bu becerilerin gelişmesi için çocuklara küçük organizasyon görevleri verilebilir. Genelge bu görevler eğlenceli olursa işlevsel olur ve iş planı ile ilgili çocuklar hevesli olur.
Örneğin bir ev partisi düzenlemesi istenebilir. Bu partinin hazırlıklarını, davetli listesini, ihtiyaçları, etkinlikleri planlamasında ana ya da yardımcı görevler çocuğa bırakılabilir.
Organizasyonun sonunda çocuğa verilecek onu mutlu eden geri bildirimler sonraki işlere heves duymasını sağlayabilir. Böylece keyifli bir deneyimle planlama tecrübesi kazanmak için adım atması sağlanır ve periyodik aralıklarla benzer görevlerle alışkanlık pekiştirilebilir.
• Ev içerisinde verilecek rutin görevler iş planı üzerinde düşünmelerini sağlayabilir.
Örneğin her akşam masayı belli bir düzende hazırlama, kitaplığı bir akışa göre düzenleme, oda ya da çalışma masasını ihtiyaç ve kullanıma göre yeniden düzenleme gibi ev içi etkinlikler düzenli olarak yapıldığında planlı bir akışla işi düşünme üzerine destekleyici faaliyetler olabilir.
Bunlara ek olarak Kanban Tekniği kendini planlama konusunda etkisi kanıtlanmış ve ugulaması basit yöntemlerden biridir. Bu bağlantıdan(tıklayın) detalı bilgiye ulaşabilirsiniz.
İŞ HAFIZASI:
• Karar verme ve işi sonuçlandırma
ile ilgili gereken bilgi ve adımları hafızasında saklayabiliyor mu
NELER YAPILABİLİR?
Yapılacak işle ilgili özet ya da çekirdek bilgiyi veya adımları zihnimizde depolamak ve iş anında geri çağırabilmek için periyodik zihinsel tekrarlar işe yarayacaktır. Bunu yapmak için planladığınız işi, görevi, ödevi, öğrendiğiniz ve yerleştirmeye çalıştığınız bilgiyi ilk başlarda gün içinde birkaç defa, zaman ilerledikçe hafta ya da ay içinde birkaç defa zihinsel olarak tekrarlamak, zihinsel olarak sağlamlaşmasını sağlayacaktır.
Hatırlatıcı kodlamalar ise (mümkün olduğu kadar komik, absürd, eğlenceli) yapacaklarımızı zihinsel olarak geri çağırmanın kolay ve eğlenceli bir yoludur.
Örneğin zihninizde iş ya da çalışmanın odak noktasındaki bilgiyi evinizin giriş kapısına yerleştirip iş listesindeki her bir başlığı da evin odalarına absürd şekilde tek tek yerleştirerek ve bu yerleşimi zihninizde birkaç kez tekrar ederek, zihinsel saklamayı kolaylaştırmak mümkün.
Çocuklar için eğlenceli bir iş hafızası bilgisi olacaktır.
ORGANİZASYON:
• Gerçekçi planlar yapabiliyor mu?
• Planladığını uygulamaya koyabiliyor mu?
NELER YAPILABİLİR?
• Fikirlerini, öğrendiklerini ya da işlerini organize etmekte zorlananlar için zihin haritası ile ilerlemek oldukça etkili bir yöntem.
Bu yöntem ile odaklanması gereken şeylere kuş bakışı ve dışarıdan bakabilme, ilişkileri ve bağlantıları görebilme, akış sırasına sokabilme kolaylaşır ve işlerin bütünsel ve bağlantısal bir bakış açısı ile takip edilmesi öğrenilebilir.
Zihin haritası ile nasıl çalışılacağı konusunda fikir edinmek için aşağıdaki videoya göz atabilirsiniz.
BİLİŞSEL ESNEKLİK:
• Bir planlama yaptıktan sonra değişen koşullara göre zihnini ve davranışını yönetebiliyor mu?
NELER YAPILABİLİR?
• Hızlı değişen ve çok fala değişkene sahip hayatımızda yaptığımız planlar çoğu zaman çalışmayabiliyor ve akışta güncelleme yaparak ilerlememiz gerekiyor.
Bu durumda akışa göre esneklik ve toparlanabilme becerisi göstermek gerekiyor. Bunun için çocuğa değişkenlerin arasında sıkışmadan farklı çözümler üretebilme alternatiflerini gösterebiliriz.
Bu düşünme biçimini idrak edebilmesi için zaman zaman Scamper Yöntemi ile alıştırma yapmak, çocuğun aynı olaya farklı açılardan bakma, alışkın olduğumuz düşünme yollarından saparak yeni yollar üretme konusunda düşünmesine destek olabilir.
ZAMAN YÖNETİMİ:
• İşi makul ya da hedeflenen sürede bitirebiliyor mu?
NELER YAPILABİLİR?
• Bazı kişilerin zaman hissi keskin oluyor bazıları ise zihinsel olarak süreleri gerçek zamanlamaya yakın hissedemeyebiliyorlar.
Aynı ölçme konusundaki gibi düşünebilirsiniz. Örneğin sokaktayken 30 metrelik bir mesafeyi tahmin etmeniz istense biri neredeyse metre ile ölçmüş kadar net bir uzaklık gösterirken bir başkası gerçek ölçü ile çok ilgisiz bir mesafeyi gösterebilir.
Zaman algısı da biraz buna benziyor. Bazı kişilerin zihninde geçen süre algısı gerçek sürelerle uyuşmayabiliyor. Özellikle ilköğretim çağındaki çocuklarda yaş ve tecrübelerine göre de bu süre hesaplamasının çok olamadığını görüyoruz. Bu nedenle çocuklara belki de sürekli ‘hadi, hadi ‘ deriz.
Zaman yönetimi günümüzde çok kritik bir beceri.. Bunu deneyimlemek için çocuklarımıza bir kişisel ajanda tutmayı öğretebiliriz. Saatlere tam olarak uyamasalar da sürelerle hareket etmeyi deneyebilir, gün içinde yapacakları işleri sıraya ve süreye sokmayı tecrübe edebilirler.
Daha küçük yaştaki çocuklar için ise kum saatleri lie çalışmak iyi bir yöntem olabilir. Örneğin; ‘ Bu etkinlik için verilen süre 3 kum saati süresi. 3 kere çevirdiğimizde etkinlik bitiyor.’ gibi.
KENDİNİ KONTROL EDEBİLME:
• Bu 7 başlık içerisinde belki de en zoru..
Yaşla ve hayat tecrübesi ile gelişen bu durumu çocukluktan tecrübe etmenin bir takım yolları bulunabilir. Çocuklarda (ve belki de yetişkinlerde) karşılaşılan en büyük zorluk belki de bu olabilir. Anlık psikolojilerinde kaybolmalarına göz yummak ya da geçici çözümler üretmek yerine duygularını tanımalarını ve kendi kendilerini sakinleştirmelerini öğrenecekleri yolları deneyimleyebilirler.
NELER YAPILABİLİR?
• Çocukların duygularını rahatça ifade etmeleri ve bunun üzerine konuşabilmeleri duygu durumlarını anlamalarına ve rahatlamalarına yardımcı olur. Bu yüzden kendilerini rahatça ifade edebilecekleri, yargılayıcı ve ders verici olmayan dostane bir dinleyici, bu ihtiyacı karşılayabilir.
• Mindfullness çalışmaları duyguyu tanıma, anlık hissiyatta kaybolmama ve anda kalma için etkili bir yöntem.
• Bunun yanı sıra çocuklara doğru nefes almayı ve gerektiğinde bunu kullanabilmeyi öğretme de çağımızda kendini kontrol etme konusundaki insan ihtiyacı..
• Çok basit ama basit olduğu kadar da etkili bir yöntem olan 10’a kadar sayma, çoğumuzun bildiği ama uygulamadığı bir yöntem. Oysa 10’a kadar sayma eylemi, stresli durumlarda limbik beynimizin anlık ilkel tepkilerini durdurmak ve üst bilişsel fonksiyonlarımızın devreye girmesini sağlamak için bize gereken süreyi sağlıyor. Bazen çözüm basit ve bildiğimiz şekilde gelir ama çoğunlukla bunu görmeyiz.
• Kendini kontrol edebilme konusunda minik bir öneri daha.. Kontrol kavanozları olabilir. Detayını şu bağlantıdan (tıklayın) görebilirsiniz.
Özyönetim konusunda yaptığım bir söyleşiyi yandaki videodan izleyebilirsiniz.
Tags:
Share:
Abone Olun Yeniliklerden Haberiniz Olsun
Bize Ulaşın
Aşağıdaki Email Adresimizden Bize Ulaşabilirsiniz…
- Email: egitimciyiz@alternatifegitimciler.com
Hakkımızda
Sosyal Medya
Dergilerimiz
Copyright © Alternatif Eğitimci
